بررسی آلودگی سرب خاک ناشی از تردد وسایل نقلیه در محدودۀ پناهگاه حیات وحش قمیشلو

سرب به‌منزلۀ فلزی غیرضروری، منبع و منشأ سمیّت محیط‌زیست و انسان است. هدف از مطالعۀ حاضر تعیین غلظت سرب در غبار کف جاده و حاشیۀ اطراف در پناهگاه قمیشلو با مساحتی حدود 120 هزار هکتار است. این منطقه را چهار جاده در اطراف محصور کرده است. بار ترافیکی محور جنوبی 19000 - 3600 خودرو در روز گزارش شده است. در این منطقه، 12 نمونه غبار کف جاده و 72 نمونه خاک از فواصل 3، 20 و 50 متری از دو طرف جاده از عمق 5 سانتی‌متر سطحی جمع‌آوری شد. سرب نمونه‌ها با روش ایزو 11466 استخراج و با دستگاه جذب اتمی شعله‌ای اندازه‌گیری شد. غلظت سرب غبار کف جادۀ مناطق پرترافیک 28/109± 17/800 و مناطق کم‌ترافیک 28/71±28/582 میلی‌گرم بر کیلوگرم است. علاوه بر آن، آزمون تجزیۀ واریانس نشان داد اختلاف غلظت سرب در مناطق مختلف پر و کم‌‌ترافیک معنی‌دار است (005/0P:). نسبت متوسط غلظت سرب مناطق پرترافیک به کم‌ترافیک غبار، حاشیه‌های 3، 20 و 50 متری به ترتیب 37/1، 97/1، 42/1 و 40/1 به دست آمد. بنابراین، تردد در جاده عامل اصلی منشأ سرب در جاده و حاشیۀ آن است. نتایج نشان داد غلظت سرب با دورشدن از جاده کاهش معنی‌داری دارد. نتایج گویای تأثیر معنی‌دار جاده تا محدودۀ 20 متری در حاشیۀ منطقه است و اختلاف غلظت در فواصل دورتر معنی‌دار نیست. دو شاخص انباشت زمینی و آلودگی برای بیان کلاس آلودگی محدودۀ مورد مطالعه استفاده شد. بررسی شاخص نشان می‌دهد غبار جاده در کلاس آلودگی زیاد است. خاک حاشیۀ 3 متری دارای دامنه‌ای از کلاس‌های غیرآلوده تا آلودگی متوسط است. شاخص  Ipollدر حاشیه‌ها دارای اختلاف معنی‌داری با Igeo در حاشیه‌هاست (001/0P=). بیش از 4/22 درصد از نقاط مورد مطالعه دارای سهم آلودگی انسان‌ساخت بین 100 - 75 درصد از کل آلودگی است.